برگ های عَشَقه

یادداشت «رای» 

(قسمت دوم)

الگوی مشارکتی فراتر از انتخابات فعلی

احساس مشارکت لزوما نباید حول چند مساله محدود که طبقه سیاسیون، دیکته می کنند شکل بگیرد؛ بسیاری از امکان های درست مشارکت، امکان های نزدیک به محیط زندگی یک شخص هستند. امکان هایی روزمره و نسبتا خُرد که اتفاقا تاثیری محسوس و قابل ارزیابی بر زندگی شخص می گذارند. این تاثیر قابل ارزیابی، حس خوب مشارکت را در شخص بیدار می کند و دیگر نیازی به الگوهای شب انتخاباتی برای اقناع مخاطب نیست. جهادسازندگی که به دولت روستا شهره بود؛ با الگوی «کار با مردم برای مردم» این احساس را مدام در مردم زنده نگاه می داشت. پس از این که مردم در این امکان های خُرد مشارکت کردند؛ هم شیوه مشارکت می آموزند و هم ذهنیتی واقعی و صحیح از مشارکت را می یابند. 

چگونگی امتداد مشارکت به سطوح بالاتر

پس از متشکل کردن مردم در تشکل های خُرد و محلی مختلف، می توان مشارکت آن ها را به شکلی صحیح به سطوح بالاتر نیز امتداد داد.  مثلا با فعال کردن مشارکت مردم در حیث تقسیمات شهری (محله، ناحیه، شهر، استان،کشور)؛ یا فعال کردن مشارکت مردم در حیث اصناف؛ و یا ترکیبی از این حیث ها و حیث های دیگر می توان شبکه منسجمی از مشارکت پلکانی ایجاد کرد.

فواید مشارکت پلکانی:

1. هویت اصیل

با فعال کردن مشارکت به این شکل، می توانیم از همان ابتدا هویتی گفتمانی به واحدهای خُرد تشکلی خود بدهیم؛ و در نتیجه هویت ملی و فاخر خود را از مجموعه تشکل های خُرد اصیل ایجاد کنیم. 

2. صیانت ساختاری از سلامت و کارآمدی

با الگوی مشارکت پلکانی عموم مردم می توانند هم از حیث کارآمدی و هم سلامت مستمرا خُردترین واحدهای تشکل را زیرنظر داشته باشند ؛ با صیانت از سلامت و کارآمدی واحدهای خُردتر می توان به امتداد این سلامت به سطوح بالاتر نیز امیدوار بود.

3. مشارکت متناسب با دانش و توانایی

همچنین در این نحوه مشارکت ما از شکل مشارکت مبتذل و عوام فریبانه فاصله می گیریم؛ زیرا هر شخصی با توجه به سطح دانش و شناخت خود سهمی واقعی و کارآمد در مشارکت پیدا می کند. در شکل مشارکت فعلی گاهی مشارکت در زمینه ای از مردم خواسته می شود که حتی از اختیار و امکان مثلا رئیس جمهور نیز خارج است و حتی گاهی گفتگوی های انتخاباتی شکلی متوهمانه، مضحک و پوپولیستی به خود می گیرند. در شیوه فعلی نوع مردم شناخت صحیحی از کاندیداها و برنامه های آن ها ندارند؛ و برای رای دادن به عوارض و لوازم جانبی و مبهم متوسل می شوند.

4. مصونیت بیشتر از مافیای رسانه

ضمنا با توجه به این در مشارکت پلکانی عموم مردم از نزدیک نوعی مشارکت در مسائل واقعی را تجربه می کنند، شناختی واقعی تر کسب می کنند؛ و از تاثیر مافیایی و فریبنده رسانه ها مصون تر خواهند بود. 

سخن آخر

در پایان باید گفت در واقع در الگوی فعلی، ما در آنجا که باید مردم را مشارکت بدهیم، نمی دهیم و سپس در جایگاهی نادرست که عموم مردم شناخت صحیحی نسبت به آن ندارند از آن ها مشارکت طلب می کنیم و دچار آسیب های متعدد این مشارکت غلط می شویم و سرآخر نیز مردم از ساختار انتخابات فعلی دلزده و سرخورده خواهند شد.

مشارکت پایین در انتخابات خوب نیست؛ این نگران کننده است و نشان از بی توجهی اجتماعی دارد.

الگوی غلط جذب رای شب انتخاباتی

سال ها است که مردم را با شعارهای همچون "وضعیت حساس کنونی" دعوت به مشارکت می کنیم؛ اما اگر رای مردم اهمیت دارد باید بفهمیم که الگوهای جذب مشارکت شب انتخاباتی بعد از این آنچنان جواب نخواهد داد. 

برخی هنوز نمی خواهند مسیری که منتهی به این وضعیت شده است را ببینند؛ و بعد از هول و ولای هر انتخابات و رای اضطراری مردم، دوباره همه چیز را فراموش می کنند.

الگوهای شب انتخاباتی در برخی شهرستان های کوچک و روستاها بهتر جواب می داد، اما امروز به وضوح وضعیت تغییر کرده است. این اتفاق آنچنان غیرقابل تصور نبود؛ چون تا حد زیادی وضعیت تهران، آینده تمام ایران را نشان داده و خواهد داد.

چرا مشارکت پایین بود؟

گفتمان های سیال برای عدم شرکت در انتخابات، چه درست و چه غلط امروز به سرعت اشتراک گذاری و فراگیر می شوند. برخی گفتمان ها از دل زندگی روزمره مردم بیرون می آید و دشمن آن را شارژ می کند و برخی را اساسا دشمن القاء می کند. برخی از گفتمان ها در سطح ملی است و برخی در سطح محلی. انگیزه برخی گفتمان ها ریشه در توهم دارد و برخی ریشه در واقعیت...

اما زمینه اصلی چیز دیگری است؛ محدود شدن به تاثیر مولفه هایی همچون «وضعیت اقتصاد»؛ «رابطه با آمریکا»؛ «حجاب»؛ «فیلترینگ»؛ ...، حقیقتا ساده اندیشی  است. ما در تاریخ کشور خودمان می توانیم موارد متعددی را بیابیم که مردم در سخت ترین و پیچیده ترین شرایط، داوطلبانه و بدون هل دادن و التماس، مشارکت پرشور داشته اند.

نکته اصلی در مشارکت، مساله ای جدید نیست؛ مهمترین مولفه، ?احساس مشارکت? است؛ و موثرترین مولفه در ایجاد احساس مشارکت یک مشارکت واقعی،جاری و به روز شونده است؛ یعنی الگوهای مشارکتی فراتر از صرف انتخابات. بدون احساس مشارکت حتی گاهی بزرگترین خدمات نادیده گرفته خواهد شد؛ چون احساس روزمره در فضایی دیگر بازتولید خواهد شد.

چاره چیست؟ 

راهکار اساسی، استفاده از امکان های خرد و کلان برای مشارکت مستمر است؛ نقش دادن به مردم، حس خوب مشارکت را ایجاد خواهد کرد. مشارکت کننده در یک فعالیت اجتماعی در برابر شدیدترین هجمه های شناختی مقاومت می کند و از فعالیتی که خود در آن سهیم است دفاع خواهد کرد؛ حتی با وجود اشکال و دشواری.

اما یکی از موانع، نگاه برخی سیاستمداران است که مشارکت صوری مردم را می خواهند؛ و مشارکت واقعی آن ها را نه. در حالتی خوشبینانه آن ها مشارکت واقعی مردم را مایه دردسر و تشتت کارها می بینند.

برای یک الگوی درست مشارکت، سابقه درخشان جهادسازندگی و الگوی «کار با مردم برای مردم» جهادسازندگی را در ابتدای انقلاب مطالعه کنید.

آیا مشارکت دادن مردم منجر به فراگیر شدن خطای آن ها نمی شود؟

اگر نگران انتخاب غلط مردم هستید باید آگاهی را در تمرین روزمره مشارکت ارتقا دهید؛ آنچنان که امام خمینی با مشارکت دادن مردم، نسلی شگفتی آفرین تربیت کرد. اگر از ترس شور شدن آش؛ آش پزی نکنیم؛ دشمنت برای اشتهای جامعه تو آش دیگری خواهد پخت.

محمد وحیدی نژاد